پرسمان دینی مسجد حضرت علی اصغر
پرسش:
از آنجا که فرشتگان نه جنس مذکرند و نه مونث؛ ظاهر و پوشش آنان چطور است؟ آیا حجاب دارند یا موهایشان باز است؟( این سوال را چون نقاش هستم پرسیدمـ باید بدانم که در تابلوها تصاویر آنها را با موهای باز باید کشید یا با حجاب؟ در نقاشیهای غربی اگر دقت کنید فرشته ها بدون سرپوشند اما در نقاشی اسلامی من نمی دانم چطور باید عمل کنم که مطابق با روایات اسلام باشد و رضای خدا و ائمه(ع) را بر انگیزد؟)
پاسخ:
فرشتگان ، موجوداتی هستند مجرّد از مادّه و آثار مادّه ؛ لذا نه مادّه دارند ، نه شکل ، نه رنگ ، نه اندازه ، نه مکان و نه زمان. فرشتگان را عقول مجرّده و ارواح نیز می گویند ؛ چرا که شبیه عقل و روح ما می باشند. چون عقل و روح ما نیز از مادّه و شکل و رنگ و اندازه و مکان و زمان ، منزّه می باشند. پس پوشش نیز برای فرشتگان بی معنی است ؛ همان گونه که پوشش برای عقل و روح بی معنی می باشد.
امّا زمانی که ملائک برای کسی نمودار می شوند ، در حقیقت شکلی را در ذهن او ظاهر می سازند یا جسمی را برساخته و تدبیر می کنند ؛ نه اینکه حقیقتاً دارای جسم و شکل باشند. از این عمل ملائک تعبیر می شود به تمثّل. اعراب جاهلی ، ملائک را مؤنّث می پنداشتند ؛ و در نقّاشیهای مسیحیان برخی ملائک را مجرّد و برخی دیگر را مذکّر ترسیم می کنند ؛ کما اینکه برخی را بزرگسال و برخی دیگر را کودک تصویر می کنند. و حتّی گاه برای آنها اعضاء جنسی نیز می کشند بخصوص در بچّه فرشته ها. از این قوم جهول جز این نیز انتظار نمی رود ؛ وقتی آنها تصویر خدا را می کشند ؛ یا معتقد می شوند که عیسی مسیح همان خداست که به شکل بشر در آمده تا فدای گناهان امّت شود ، تصویر نمودن ملائک برایشان کاری نخواهد داشت. امّا در قرآن کریم هر گاه ملائک برای کسی متمثّل گشته اند ، صورت مردانه داشته اند نه صورت زنانه. برای مثال ، آن دو فرشته که بر حضرت ابراهیم نازل گشته و بشارت تولّد اسحاق نبی را دادند و سپس بر قوم لوط عذاب نازل نمودند ، قیافه مردانه داشته اند. (جریان را در سوره ی هود آیه ۶۹ به بعد و سوره الذاریات آیه ۲۴ به بعد مطالعه فرمایید! ). نیز وقتی جناب روح (جبرئیل) بر حضرت مریم (س) تمثّل یافت ، در قیافه مرد بود.(رجوع فرمایید به سوره مریم آیه ۱۶ به بعد). همچنین در روایات متعدّدی ذکر شده که در میان عرب مردی خوش قیافه بود به نام دحیه ی کلبی ؛ که جبرئیل (ع) برای رسول خدا (ص) در قالب این مرد تمثّل می یافت. بنده در مطالعات طول عمرم حتّی یک مورد نیز یاد ندارم که سخنی از تمثّل ملائک به شکل جنس مؤنّث در آیات و روایات مطرح شده باشد. لذا اگر کسی بخواهد تمثّل ملائک ـ نه خود ملائک ـ را به تصویر بکشد باید آنها را در کسوت جنس مذکّر تصویر نماید. البته متأسفانه در اکثر آثار مینیاتوری ما قضیّه به عکس می باشد. باید دانست که هر موجودی که نقش گیرندگی و پذیرندگی و تحتیّت دارد مؤنث قلمداد می شود و هر موجودی که نقش دهندگی و تدبیر کنندگی و فوقیّت دارد ، مذکّر فرض می شود. نیز آنچه در او جمال غالب باشد ، مؤنث می شمرند و آنچه جلالش غالب است ، مذکّر محسوبش نمایند. لذا زمین مؤنث است و آسمان مذکّر ؛ چه که یکی تحت است و دیگری فوق ، آسمان می دهد و زمین می گیرد و می پرورد. عقل مذکّر است و نفس مؤنّث. روح مذکّر است و بدن مؤنّث. بر همین اساس ملائک نیز تمثّلشان در قالب مذکّر می باشد ؛ چرا که نقش دهندگی و تدبیر و فوقیّت دارند و منفعل نمی شوند.
پس نقّاش مسلمان اگر بخواهد تمثّل ملائک را ـ نه خودشان را ـ تصویر نماید باید آنها را مذکّر به تصویر کشد. نیز بهتر آن است که بر ایشان لباس دراز نبوی تصویر نماید و عمامه ـ به سبک اعراب صدر اسلام ـ بر سرشان نهد. چرا که فرمودند: عمامه تاج ملائک است. پوستشان سفید باشد و غلبه رنگ لباسشان ترجیحاً سفید یا سبز باشد ، که اینها رنگ لباس بهشتیان می باشد. در روایات برای ملائک توصیف بال نیز شده است ؛ امّا در تمثّلات دنیایی بال ندارند ؛ بلکه در تمثّلات ملکوتی است که بال دارند. طبق آیات برخی از آنها دو و برخی سه و برخی چهار بال دارند و برخی بیشتر ، تا آنجا که در برخی روایات برای جبرئیل (ع) هزار بال توصیف شده است.(ر.ک:آیه ۱ سوره فاطر)
در فرهنگ اسلامی غیر از ملائک ، حورالعین و غلمان نیز مطرح می باشند ؛ می توان از آنها نیز در نگارگری و بخصوص در مینیاتور بهره برد. به سوره های طور و واقعه مراجعه فرمایید که تصاویر زیبایی از بهشت ارائه می دهند که مناسب است برای نگارگری به سبک مینیاتور ؛ خصوصاً با سبکی که استاد فرشچیان قلم می زنند. در این آیات ، حورالعین را محجّبه توصیف نموده لکن نه به سبب سربند بلکه حجاب آنها به این است که در خیمه اند و غیر صاحبش آنها را نمی بینند. آنچه برای مومنان نیکو شمرده شده ، ملائک در تمثّلشان و حور و غلمان نیز آراسته بدان هستند ؛ لذا اینجا دیگر قوّت خیال نقّاش چیره دست و مظهر اسم المصوّر است که باید به کار افتد و ملکوت را به یاری طلبد تا غزلی مناسب حال قدسیان بر بوم نقاشی بسراید. چنان که نه هتکی بر آن بزرگواران شود ؛ نه سوء برداشتی در مردم ایجاد کند ؛ و در عین حال حقیقتی نیز آشکار گردد.
سلام
مطالبتون جالب بود.
ولی در هر صورتی توهین به هر قشر و افکار و… زشت و ناپسند هست.
همیشه اینو بدونید که با توهین به کسانی که خلاف عقیده شما عمل میکنند نتنها نمیتونی با افکار و عقایدتون کسی رو که سوال پرسیده را قانع کنی ،بلکه خودتون و افکارتون را بدلیل نداشتن اخلاق در تعلیم و بحث، زیر سوال میرید.
موفق باشید
احتیاجی نیست به مسخره کردن مسیحیان و عقل و شعور آنها فقط سوال رو جواب بدید لطفا، کسی ازتون نخواست فرق جاهل و عاقلو توضیح بدید. دوست عزیز مردم ما نصف شعور همون مردم “جاهل” رو ندارن. ما که مسلمون و خداپرستیم، چرا هنوز انقدر فساد و بدبختی داریم، اینهمه جرم و خیانت داریم ؟؟؟ من درس دینیمو ترجیح میدم از همونایی یاد بگیرم که فرشته ها رو به اون شکل میکشند نه انهایی که بیت المال میخورند . حداقل اونجا به عقایدت (برعمس شما) توهین نمیشود و چیزی به اسمه ازادی بیان برای من وجود دارد. اصلا مطلب رو نخوندم چون به جای جواب دادن به سوال شروع کردید به مسخره کردن.
جاهلو تا جایی که میشه باید با منطق کوبید و خواهیم کوبید تا جهل از بین برود . در ضمن ببخشید بی پرده حرف می زنم . توی همین نظری که نوشتین اگه دقت کنید کلی تناقض وجود داره . توی شش خطی که نوشتین توی یه نگاه ساده دو سه تا تناقض وجود داره ، توی شش خط ! حالا توی زندگی خدا میدونه . میگین میخاین برین جایی که ازادی بیان باشه . مگه ازادی بیان رو دوس نداری ؟ خب چرا این مقاله بهت برمیخوره ؟ شما تحمل یه مقاله رو ندارین .اون جایی که شما شبا خواب بودن تو اون کشورو میبینی به اسم ازادی بیان حیثیت و شرف و عقاید ماها رو به لجن میکشند . اونان که مرز ازادی بیان و تمسخر و لجن پراکنی رو نمی فهمن . شاید اینجا هم عده ای اینجور باشن اما شما حق ندارید به حساب ما بگذارید . اونجایی که دوست دارید بروید هر روز هزاران نفر رو مسخره که نه ! به خاک و خون می کشند . بله جای شما اینجا نیست . مرز حقیقت و تمسخر مانند مو باریک است !
شمام که با اون دوستون فرقی نداشتی عزیز،،دوتاتون شبیه هم بودید متاسفانه میخواستید عقایدتون به هم تحمیل کنید وهیچکدوم تحمل انتقاد نداشتید و دوتاتون هم به اشخاص توهین کردید متاسفانه هر دو سمت شبیه به هم فقط با عقاید منفاوت ولی هر دو انسان و قابل احترامید،ممنون از همه
عزیز من مگه چیزی به ایشان تحمیل کردم ؟ توهین ؟! یک توهین میبینید بگویید . بی احترامی هم نیست . داریم مانند دو انسان حرف می زنیم و نظرات را ردوبدل می کنیم . نه حرف ایشان به من بر خورد نه ان شاالله هم حرف من به ایشان . ابدا توهینیدر کا نیست .